Tổ sư Thiền và lời dạy của chư Tổ: 44. Tổ thứ 44 THẠCH SƯƠNG - TỪ VIÊN MINH THIỀN SƯ (988 – 1041)

Phần Dương trông thấy Sư liền thầm chấp nhận. Sư ở đây đã hai năm mà chưa được nhập thất (thấy Tánh được gọi vào trượng thất dạy riêng).

Mỗi khi Sư vào thưa hỏi, chỉ bị Phần Dương mắng chửi thậm tệ, hoặc nghe chê bai những vị khác, nếu có dạy bảo toàn dùng lời thế tục thô bỉ.

Một hôm Sư trách:

- Từ ngày đến pháp tịch này đã qua mất hai năm mà chẳng được dạy bảo, chỉ làm tăng trưởng niệm thế tục trần lao, năm tháng qua nhanh việc mình chẳng sáng, mất cái lợi của kẻ xuất gia.

Sư nói chưa dứt, Phần Dương nhìn thẳng vào Sư mắng:

- Đây là ác tri thức dám chê trách ta. Phần Dương nổi nóng cầm gậy đuổi đánh.

Sư toan la cầu cứu, Phần Dương liền bụm miệng Sư. Sư chợt đại ngộ, nói:

- Mới biết đạo của Lâm Tế vượt ngoài thường tình.

Sư ở lại đây hầu hạ bảy năm.

*

Sư đến Thiền sư Tụng ở Đường Minh dừng lại đây, Tụng bảo:

- Dương Đại Niên tri kiến cao minh, vào đạo chân thật, ngươi nên đến ra mắt.

Sư đến ra mắt Đại Niên. Đại Niên hỏi:

- Đối diện chẳng biết nhau, muôn dặm lại đồng phong.

Sư nói: - Gần đây vâng lời thỉnh của Sơn Môn.

Đại Niên nói: - Thật cái thoát không.

Sư nói: - Tháng trước rời Đường Minh.

 Đại Niên nói: - Vừa rồi ăn năn đã hỏi nhau.

Sư nói: - Tác gia (chân thiện tri thức).

Đại Niên bèn hét! Sư nói: - Gần phải.

Đại Niên lại hét! Sư lấy tay vẽ một lằn.

Đại Niên le lưỡi nói: - Thật là Long tượng.

Sư nói: - Ấy là lời gì?

Đại Niên gọi: - Khách ty đem trà lại! vốn là người trong nhà.

Sư nói: - Cũng chẳng tiêu được.

Trà xong, Đại Niên lại hỏi:

- Thế nào là một câu Thượng tọa vì người?

Sư đáp: - Thiết!

Đại Niên nói: - Thế ấy thì cô gái mặc quần dài chạy trong bùn.

Sư nói: - Ai được giống Đại Niên.

Đại Niên nói: - Tác gia, tác gia.

Sư nói: - Tha ông hai mươi gậy.

Đại Niên vỗ trên đầu nói: - Trong ấy là còn cái gì?

Sư vỗ tay nói: - Cũng chẳng đặng bỏ qua.

Đại Niên cười to.

Đại Niên lại hỏi: - Nhớ được nhân duyên Đường Minh đương thời ngộ đạo chăng?

Sư nói: - Đường Minh hỏi Thủ Sơn: Thế nào là đại ý Phật pháp?

Thủ Sơn đáp: - Bên thành vua Sở sông Nhữ chảy về đông?

Đại Niên hỏi: - Nói như thế ý chỉ thế nào?

Sư đáp: - Trên nước thả lồng đèn.

Đại Niên nói: - Thế ấy là cô phụ người xưa rồi.

Sư nói: - Đại Niên nghi thì tham vấn nơi khác.

Đại Niên nói: - Ba chân con ếch nhảy lên trời.

Sư nói: - Một mặc tình nhảy.

Đại Niên cười to. Sư dừng lại nơi khách xá, sớm chiều cùng Đại Niên bàn luận.

Đại Niên vào triều nói với Đô úy Lý Tôn Úc:

- Tôi gần được một đạo nhân thật là Sư tử Tây Hà.

Lý nói: - Tôi bận việc không thể đến ra mắt thì sao?

Đại Niên im lặng. Đại Niên trở về thưa với Sư:

- Lý công là người trong Phật pháp, nghe đạo phong của Thầy từ xa đến có tâm mong gặp, vì bận việc quốc chánh không thể cùng theo tôi đến đây.

Sư đến Lê Minh ra mắt Lý công. Lý công sai đứa bé ra thưa:

- Nói được thì cùng Thượng tọa thấy nhau.

Sư bảo: - Ngày nay đặc biệt đến xem nhau.

Đứa bé vào. Lý Công bảo ra nói:

- Văn bia khắc chữ trắng, giữa đường trồng tùng xanh.

Sư đáp: - Chẳng bởi tiết ngày nay, hôm khác định khó gặp.

Đứa bé vào thưa lại, trở ra bạch: - Đô úy nói:  Thế ấy cùng Thượng tọa thấy nhau rồi?

Lý công ra tiếp Sư, mời ngồi xong, Lý công hỏi:

- Tôi nghe ở Tây Hà có con sư tử lông vàng phải chăng?

Sư đáp: - Ở chỗ nào được tin tức ấy?

Lý Công liền hét! Sư bảo: - Tiếng dã can.

Lý công lại hét! Sư nói: - Vừa phải.

Lý công cười to.

Sư tạm biệt, Lý công hỏi:

- Thế nào là một câu Thượng tọa sắp đi?

Sư nói: - Khéo sắp dứt.

Lý công nói: - Đâu khác các nơi.

Sư hỏi: - Đô úy lại làm sao?

Lý công nói: - Tha Thượng tọa hai mươi gậy.

Sư nói: - Toàn là lưu thông.

Lý công hét! Sư nói: - Mù!

Lý công nói: - Đi vui vẻ. Sư ứng: - Dạ! dạ!

Từ đây, Sư qua lại nhà họ Dương họ Lý kết làm bạn pháp.

Lúc Sư còn ở Phần Dương, nghe Phần Dương nói: ta tham vấn khắp hết con cháu Vân Môn, còn hận chưa được yết kiến Thiền sư Hiểu Thông. Sư tìm đến Động Sơn chỗ Thiền sư Hiểu Thông ở lại ba năm làm Thủ chúng.

*

Sư đến Ngưỡng Sơn, Dương Đại Niên gởi thơ cho Thái thú Nghi Xuân là Huỳnh Tông Đán thỉnh Sư trụ trì giáo hóa. Thái thú thỉnh Sư trụ tại chùa Nam Nguyên. Sau khi trụ, Sư thượng đường dạy chúng:           

- Tất cả chư Phật và pháp A-nậu-đa-la tam-miệu tam-bồ-đề của chư Phật đều từ kinh này ra (kinh Kim Cang).

Sư dựng đứng cây gậy, nói: - Cái này là cây gậy của Nam Nguyên, cái gì là kinh?

Sư im lặng giây lâu, nói: - Về sau văn dài trao lại ngày khác.

Sư hét một tiếng bước xuống tòa.

*

Tăng hỏi: - Thế nào là Phật?

Sư đáp: - Nước chảy ở cao nguyên.

- Thế nào là cảnh Nam Nguyên? 

- Sông Hoàng Hà chín khúc xuất phát từ Côn Lôn.

- Thế nào là người trong cảnh?

- Theo dòng người chẳng đoái, chặt tay trông Phù Tang (Nhật Bản).

*

Sư trụ trì Nam Nguyên ba năm, giao chùa đi du phương. Đến yết kiến Thiền sư Chân ở Thần Đảnh. Thần Đảnh là cao đệ của Thủ Sơn Niệm. Các Thiền sinh ít ai dám lên núi này, vì đạo phong cao vút của Ngài. Ngài ở núi ba mươi năm, môn đệ đều ăn đứt hết các nơi.

Sư để tóc dài chẳng cạo, mặc y rách nói tiếng Sở, xin vào yết kiến xưng là cháu trong Phật pháp. Toàn chúng trông thấy Sư đều cười vang.

 Thần Đảnh sai Đồng Tử ra hỏi:

- Trưởng lão nối pháp ai?

Sư ngước nhìn lên nói:

- Chính thấy Phần Dương đến.

Thần Đảnh ra xem thấy ái ngại hỏi:

- Phần Dương có sư tử Tây Hà phải chăng?

Sư chỉ lại sau kêu to: - Thất ngã! Đồng Tử chạy hoảng. Thần Đảnh xây đầu ngó lại ngơ ngác, Sư ngồi xuống đất cổi chiếc dép xem. Thần Đảnh quên lời hỏi, cũng không nhớ Sư đang ở đó.

Sư từ từ đứng dậy sửa y phục ra đi, nói:

- Nghe danh chẳng bằng thấy mặt.

Thần Đảnh sai người theo tìm mà chẳng gặp, bèn than: - Phần Dương lại có đứa con này sao?

*

Sa-môn Bôn Diên cùng Quận thú thỉnh Sư trụ trì Đạo Ngô.

Sư thượng đường:

- Bảo Ứng nói: Câu thứ nhất tiến được kham cùng Phật Tổ làm thầy, câu thứ hai tiến được kham cùng người trời làm thầy, câu thứ ba tiến được tự cứu chẳng xong?. Đạo Ngô thì chẳng thế, câu thứ nhất tiến được hòa bùn hợp nước, câu thứ hai tiến được không dây tự trói, câu thứ ba tiến được bốn góc dính đất. Do đó nói, ra đi thì sông trong biển lặng bộ hành tránh đường, đứng lại thì càn khôn thất sắc mặt trời mặt trăng không sáng. Các ông nhằm chỗ nào hà hơi. Hiện nay có người nào hà hơi chăng? Nếu có, bước ra đối chúng hà hơi xem? Nếu không, Đạo Ngô sẽ vì các ông hà hơi.

Sư bèn “hư” một tiếng, cầm gậy bước xuống tòa.

*

Sư thượng đường:

- Đạo Ngô đánh trống bốn đại bộ châu đồng tham. Cây gậy nằm ngang, khêu động cả càn khôn đại địa. Úp bát xuống, che đậy hằng sa thế giới. Thử hỏi, các ông nhằm chỗ nào an thân lập mạng. Nếu là biết được nhằm Bắc Câu-lô Châu ăn cơm ăn cháo. Nếu là chẳng biết thì nằm dài trên giường ăn cơm ăn cháo.

*

Sau, Sư trụ ở Thạch Sương. Nhân ngày giải hạ Sư dạy chúng:

- Ngày xưa làm trẻ con, hôm nay tuổi đã già, chưa rõ ba tám chín, khó đạp đường cổ hoàng. Tay quét Hoàng Hà khô, chân đạp Tu-di ngã, phù sanh thân mộng huyễn, mạng người đêm khó giữ. Thiên đường cùng địa ngục đều do tâm tạo ra, núi nam tùng ngọn bắc, ngọn bắc cỏ núi nam. Một giọt thấm vô biên, gốc mầm mạnh khô kháo, tham học vào năm hồ, chỉ hỏi hư không thảo. Chết cổi áo trời hạ, sanh đắp mền trăng đông, rõ ràng người vô sự, đầy đất sanh phiền não. Sư hét một tiếng, bước xuống tòa.

*

Sư thượng đường:

- Một hét phân chủ khách, chiếu dụng đồng thời hành, cần hội ý trong ấy, giữa trưa là canh ba.

Sư hét một tiếng, nói:

 - Hãy nói là khách là chủ. Lại có người phân rành được chăng? Nếu có người phân rành được thì sáng đánh ba ngàn, chiều đánh tám trăm. Nếu chưa có người phân rành được thì Lão tăng mất lợi.

*

 Tăng hỏi: - Tổ Đạt-ma khi chưa đến thì thế nào?

Sư đáp: - Trường An đêm đêm nhà nhà trăng.

- Sau khi đến thì thế nào?

- Bao chỗ nhịp ca bao chỗ buồn.

*

Sư thượng đường:

- Ta có một lời, bặt nghĩ quên duyên, khéo nói chẳng được, chỉ cốt tâm truyền. Lại có một câu không lỗi thẳng nêu. Thế nào là một câu thẳng nêu?

Sư lặng thinh giây lâu, cầm gậy vẽ một đường, hét một tiếng.

*

Sư thượng đường:

- Thuốc nhiều bệnh lắm, lưới dày cá đặc. Liền bước xuống tòa.

*

Sư dạy chúng, lấy gậy gõ giường thiền một tiếng, hỏi:

- Đại chúng hội chăng? Đâu chẳng nghe nói:

            Nhất kích vong sở tri

            Cánh bất giả tu trì

            Chư phương đạt đạo giả

            Hàm ngôn thượng thượng ky.

 Dịch:

            Tiếng gõ quên sở tri

            Lại chẳng nhờ tu trì

            Các nơi người đạt Đạo

            Đều gọi thượng thượng cơ.

Hương Nghiêm ngộ thế ấy là rõ ràng ngộ Như Lai thiền, Tổ sư thiền còn chưa thấy được. Hãy nói Tổ sư thiền có cái gì đặc biệt? Nếu nhằm trong lời nói mà nhận thì lừa bịp người sau. Dù cho dưới gậy lãnh lấy vẫn còn cô phụ thánh trước. Muôn pháp vốn yên lặng chỉ tự người ồn náo. Do đó, Sơn tăng ở Phước Nghiêm chỉ thấy cảnh giới Phước Nghiêm, sáng dậy sớm, tối đi ngủ. Mây nổi trên ngọn xanh, trăng lặn dưới đầm lạnh, tiếng chim kêu hót ở trước đài Bát-nhã, hương hoa Sa-la rơi khấn vái bên sườn núi. Cầm gây gậy tre ngồi trên bàn thạch, cùng Thiền sinh ngũ hồ nói lời huyền vi.

Thay đầu đổi mặt đến trụ Hưng Hóa, chỉ thấy gia phong Hưng Hóa, đón đến đưa đi, cửa liền với thành thị xe ngựa rộn ràng, ca hát tiêu tương, vượn ca Nhạc lộc, tiếng đờn ca ngâm vịnh luôn luôn vào tai. Lại cùng bậc cao nhân trong tứ hải mỗi ngày bàn thiền đạo, năm tháng quên mất.

Hãy nói ở núi sâu, trụ đô thành, lại có ưu liệt hay không? Thử nói xem. Sư im lặng giây lâu, nói:

- Chỗ chỗ đều Từ Thị, cửa cửa thảy Thiện Tài.

*

Niên hiệu Bảo Nguyên (1040) Lý đô úy sai sứ đến thỉnh Sư, thơ viết: “Bạn pháp trong nước chỉ có Thầy cùng Dương Đại Niên. Đại Niên đã bỏ tôi đi trước, năm nay tôi thấy già suy đến gấp, cái chết chực sẵn, mong được cùng Thầy hội kiến lần chót.”  

Sư xót thương cùng thị giả xuống thuyền đến kinh đô. Thuyền đi trên sông, Sư làm kệ:

            Trường giang hành bất tận

            Đế lý đáo hà thời

            Ký đắc lương phong tiện

            Hưu tương lỗ trạo thi.

  Dịch:

            Sông dài đi chẳng tột

            Đế đô đến bao giờ?

            Đã gặp gió lành tốt

            Thôi thì gác chèo chơi.

Đến kinh đô, Sư cùng Lý đô úy hội kiến, luận bàn đạo lý. Hơn tháng sau, quả nhiên Đô úy sắp tịch. Giờ phút chót, Đô úy vẽ hình tròn, và làm bài thơ tặng Sư: 

            Thế giới vô y

            Sơn hà phỉ ngại

            Đại hải vi trần

            Tu-di nạp giới.        

            Niệm khởi phốc đầu

            Giải hạ yêu đời

            Nhược mít tử sanh

            Vấn thủ bì đại.

  Dịch:

            Thế giới không nương

            Núi sông chẳng ngại

            Đại hải vi trần

            Tu-di hạt cải.

            Gỡ phắt chiếc khăn

            Cổi bỏ lưng thắt

            Nếu tìm tử sanh

            Hỏi lấy cái đãy.

Sư hỏi: - Thế nào là Phật Tánh xưa nay?

Lý đáp: - Ngày nay nóng như ngày hôm qua.

Liền đó, Lý hỏi lại Sư: - Một câu sắp đi thế nào?

Sư đáp: - Xưa nay không ngăn ngại, tùy chỗ mặc vuông tròn.

Lý nói: - Chiều đến mỏi mệt không đáp thoại.

Sư bảo: - Chỗ không Phật làm Phật.

Lý công vui vẻ thị tịch.

*

Sư trở về, vua Tống Nhân Tông cho thuyền đưa Sư. Đi giữa đường, Sư bảo thị giả:

- Ta vừa bị bệnh phong.

Nhìn thấy Sư miệng bị phong giật méo qua một bên. Thị giả dậm chân xuống thuyền nói:

- Tại làm sao lúc bình thường quở Phật mắng Tổ, hôm nay lại thế ấy?

Sư bảo: - Đừng lo, ta sẽ vì ngươi sửa ngay lại.

Sư lấy tay sửa lại, miệng ngay như cũ, nói:

- Từ nay về sau chẳng nhọc đến ngươi.

*

Năm sau (1041) Sư đến Hưng Hóa. Ngày mùng năm tháng giêng, Sư tắm gội xong, ngồi kiết già từ biệt chúng rồi tịch. Sư thọ năm mươi bốn tuổi, được ba mươi hai tuổi hạ.